بررسی روابط پارامترهای اکولوژیکی با شاخص‌های رویشی و فیتوشیمیایی جمعیت‌های Seseli staurophyllum Rech.f.

عصری, یونس; سفیدکن, فاطمه; ربیعی, مینا

[صفحه اصلی ]

[Archive] [ English ]

بخش‌های اصلی

اطلاعات نشریه

آرشیو مجله و مقالات

بایگانی مقالات زیر چاپ

جستجو در پایگاه

دریافت اطلاعات پایگاه

دوره 12، شماره 25 - ( 12-1403 )

جلد 12 شماره 25 صفحات 194-174

برگشت به فهرست نسخه ها

بررسی روابط پارامترهای اکولوژیکی با شاخص‌های رویشی و فیتوشیمیایی جمعیت‌های Seseli staurophyllum Rech.f.

یونس عصری^*

، فاطمه سفیدکن²

، مینا ربیعی³

دانشیار بخش تحقیقات گیاهشناسی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، بخش تحقیقات گیاهشناسی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران ، asri@rifr-ac.ir
2- بخش تحقیقات گیاهان دارویی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
3- گروه منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده: (1918 مشاهده)

Seseli staurophyllum (از تیره چتریان) گونه انحصاری ایران است که انتشار محدودی در استان سمنان دارد. در تحقیق حاضر خصوصیات رویشی و مواد مؤثر اسانس جمعیت‏های این گونه در رویشگاه‏های مختلف در سال 1401 مورد بررسی قرار گرفت تا تأثیر عوامل محیطی بر صفات عملکردی آن مشخص گردد. سه منطقه با ارتفاع‏های مختلف (2013-1310 متر) انتخاب شد و در هر منطقه 15 پلات به روش تصادفی سیستماتیک استقرار یافت. در هر پلات، خصوصیات رویشی این گونه اندازه‏گیری شد. همچنین پنج نمونه خاک به‏طور تصادفی از داخل پلات‏ها برداشت شد و برخی پارامترهای فیزیکوشیمیایی آن‏ها اندازه‏گیری شد. سرشاخه‏های گل‏دار این گونه نیز با سه تکرار از رویشگاه‏های طبیعی جمع‏آوری و ترکیب‏های اسانس‏ آن‏ها تعیین شد. ارتباط بین خصوصیات عملکردی و عوامل محیطی با استفاده از آنالیز همبستگی و تجزیه مؤلفه‏‏های اصلی بررسی شد. تجزیه واریانس خصوصیات رویشی، اجزای اسانس و پارامترهای فیزیکوشیمیایی خاک نشان داد که بین سه منطقه تفاوت معنی‏داری وجود دارد. مقایسه میانگین خصوصیات رویشی حاکی از آن بود که بیشترین مقادیر ارتفاع (7/109 سانتی‏متر)، قطر تاج‏پوشش (3/56 سانتی‏متر)، سطح تاج‏پوشش (3/6 درصد)، سطح برگ (1/25 سانتی‏متر مربع) و زی‌توده (1/132 گرم) به منطقه قالیباف مربوط است. در منطقه قالیباف مواد مؤثر اصلی اسپاتولنول (8/30%)، آلفا-لونجیپینن (8/10%) و سدرُل (3/8 %)؛ در منطقه افتر میرسن (2/19%)، ترانس-بتا-اُسیمن (4/17%)، سیس-بتا-اُسیمن (6/7%) و آلفا-پینن (7%)؛ و در منطقه جوین میرسن (1/24%)، ترانس-بتا-اُسیمن (7/20 %)، بتا-پینن (3/10%) و آلفا-پینن (1/10 %) بودند. مهم‏ترین عوامل اثرگذار بر صفات عملکردی، ارتفاع از سطح دریا، بارندگی سالانه، حداقل دمای سردترین ماه، حداقل دمای مطلق، گچ، ماده آلی، پتاسیم و رس بود. ضمن اینکه ترکیب‏های آلفا-پینن، بتا-پینن، سیس-کاروئول، اسپاتولنول، آلفا-لونجیپینن، سدرُل، ترانس-بتا-اُسیمن و میرسن بیشترین همبستگی معنی‏دار را با عوامل محیطی داشتند. براساس معیار IUCN، جایگاه حفاظتی S. staurophyllum در بحران انقراض تعیین ‌گردید. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که این گونه در رویشگاه‏های مختلف دارای مواد موثر با ارزشی است که می‏توان از آن‏ها برای مصارف دارویی استفاده کرد.
Seseli staurophyllum (از تیره چتریان) گونه انحصاری ایران است که انتشار محدودی در استان سمنان دارد. در تحقیق حاضر خصوصیات رویشی و مواد مؤثر اسانس جمعیت‏های این گونه در رویشگاه‏های مختلف در سال 1401 مورد بررسی قرار گرفت تا تأثیر عوامل محیطی بر صفات عملکردی آن مشخص گردد. سه منطقه با ارتفاع‏های مختلف (2013-1310 متر) انتخاب شد و در هر منطقه 15 پلات به روش تصادفی سیستماتیک استقرار یافت. در هر پلات، خصوصیات رویشی این گونه اندازه‏گیری شد. همچنین پنج نمونه خاک به‏طور تصادفی از داخل پلات‏ها برداشت شد و برخی پارامترهای فیزیکوشیمیایی آن‏ها اندازه‏گیری شد. سرشاخه‏های گل‏دار این گونه نیز با سه تکرار از رویشگاه‏های طبیعی جمع‏آوری و ترکیب‏های اسانس‏ آن‏ها تعیین شد. ارتباط بین خصوصیات عملکردی و عوامل محیطی با استفاده از آنالیز همبستگی و تجزیه مؤلفه‏‏های اصلی بررسی شد. تجزیه واریانس خصوصیات رویشی، اجزای اسانس و پارامترهای فیزیکوشیمیایی خاک نشان داد که بین سه منطقه تفاوت معنی‏داری وجود دارد. مقایسه میانگین خصوصیات رویشی حاکی از آن بود که بیشترین مقادیر ارتفاع (7/109 سانتی‏متر)، قطر تاج‏پوشش (3/56 سانتی‏متر)، سطح تاج‏پوشش (3/6 درصد)، سطح برگ (1/25 سانتی‏متر مربع) و زی‌توده (1/132 گرم) به منطقه قالیباف مربوط است. در منطقه قالیباف مواد مؤثر اصلی اسپاتولنول (8/30%)، آلفا-لونجیپینن (8/10%) و سدرُل (3/8 %)؛ در منطقه افتر میرسن (2/19%)، ترانس-بتا-اُسیمن (4/17%)، سیس-بتا-اُسیمن (6/7%) و آلفا-پینن (7%)؛ و در منطقه جوین میرسن (1/24%)، ترانس-بتا-اُسیمن (7/20 %)، بتا-پینن (3/10%) و آلفا-پینن (1/10 %) بودند. مهم‏ترین عوامل اثرگذار بر صفات عملکردی، ارتفاع از سطح دریا، بارندگی سالانه، حداقل دمای سردترین ماه، حداقل دمای مطلق، گچ، ماده آلی، پتاسیم و رس بود. ضمن اینکه ترکیب‏های آلفا-پینن، بتا-پینن، سیس-کاروئول، اسپاتولنول، آلفا-لونجیپینن، سدرُل، ترانس-بتا-اُسیمن و میرسن بیشترین همبستگی معنی‏دار را با عوامل محیطی داشتند. براساس معیار IUCN، جایگاه حفاظتی S. staurophyllum در بحران انقراض تعیین ‌گردید. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که این گونه در رویشگاه‏های مختلف دارای مواد موثر با ارزشی است که می‏توان از آن‏ها برای مصارف دارویی استفاده کرد.

شماره‌ی مقاله: 12

واژه‌های کلیدی: تیره چتریان، صفات عملکردی، خواص درمانی، گونه در بحران انقراض، استان سمنان

متن کامل [PDF 1919 kb] (650 دریافت)

نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1403/2/29 | پذیرش: 1403/6/12 | انتشار: 1404/2/2

فهرست منابع

1. ارزانی، ح.، عابدی، م. 1393. ارزیابی مرتع: اندازه‌گیری پوشش‌گیاهی، جلد دوم. انتشارات دانشگاه تهران، 306 صفحه.

2. خوش‌سيما، ا.، عصری، ي.، بخشی‌خانيکی، غ.، ادنانی، س.م. 1396. مطالعه‏ ویژگی‎های اکولوژیکی گونه کَوَر (Capparis spinosa L.) در برخی از رویشگاه‎های استان قم. مجله پژوهشهای گياهی، 30(3): 580-571.

3. ربیعی، م.، بیجاری، ن.، عصری، ی.، بخشی‌خانيکی، غ. 1399. تأثیر برخی عوامل محیطی بر صفت‌های مورفولوژیکی، آناتومیکی و فیتوشیمی عناب (Ziziphus jujuba Miller) در استان خراسان جنوبی. مجله زيست‌شناسی گیاهی ايران، 12(2): 116-97.

4. محمدیان، ع.، کرمیان، ر.، میرزا، م.، سپهوند، ع. 1393. اثر ارتفاع از سطح دریا و خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک بر مواد مؤثره گیاه آویشن (Thymus fallax Fisch.et C.A. Mey.) در رویشگاه‌های طبیعی لرستان. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 30(4): 528-519.

5. مظفریان، و. 1386. Lomatopodium Fisch. & C.A.Mey.. در: اسدی، م. (ویراستار)، فلور ایران: تیره چتریان، شماره 54: 351-350. انتشارات موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران.

6. مهندسین مشاور رویان. 1378. دستورالعمل تجزيه‌هاي آزمايشگاهي نمونه‏های خاك و آب، نشریه شماره 467. معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رييس‌جمهور، 255 صفحه.

ارسال پیام به نویسنده مسئول

ارسال نظر درباره این مقاله

Mendeley

Zotero

RefWorks

Asri Y, Sefidkon F, Rabie M. Investigating the relationship between ecological parameters and vegetative and phytochemical indices of Seseli staurophyllum Rech.f. populations. PEC 2025; 12 (25) : 12
URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-980-fa.html

عصری یونس، سفیدکن فاطمه، ربیعی مینا. بررسی روابط پارامترهای اکولوژیکی با شاخص‌های رویشی و فیتوشیمیایی جمعیت‌های Seseli staurophyllum Rech.f.. حفاظت زیست بوم گیاهان. 1403; 12 (25) :174-194

URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-980-fa.html

بازنشر اطلاعات
	این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

دوره 12، شماره 25 - ( 12-1403 )

برگشت به فهرست نسخه ها

Persian site map - English site map - Created in 0.07 seconds with 36 queries by YEKTAWEB 4732