موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، بخش تحقیقات گیاهشناسی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران ، asri@rifr-ac.ir 2- بخش تحقیقات گیاهان دارویی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران 3- گروه منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده: (240 مشاهده)
Seseli staurophyllum (از تیره چتریان) گونه انحصاری ایران است که انتشار محدودی در استان سمنان دارد. در تحقیق حاضر خصوصیات رویشی و مواد مؤثر اسانس جمعیتهای این گونه در رویشگاههای مختلف در سال 1401 مورد بررسی قرار گرفت تا تأثیر عوامل محیطی بر صفات عملکردی آن مشخص گردد. سه منطقه با ارتفاعهای مختلف (2013-1310 متر) انتخاب شد و در هر منطقه 15 پلات به روش تصادفی سیستماتیک استقرار یافت. در هر پلات، خصوصیات رویشی این گونه اندازهگیری شد. همچنین پنج نمونه خاک بهطور تصادفی از داخل پلاتها برداشت شد و برخی پارامترهای فیزیکوشیمیایی آنها اندازهگیری شد. سرشاخههای گلدار این گونه نیز با سه تکرار از رویشگاههای طبیعی جمعآوری و ترکیبهای اسانس آنها تعیین شد.ارتباط بین خصوصیات عملکردی و عوامل محیطی با استفاده از آنالیز همبستگی و تجزیه مؤلفههای اصلی بررسی شد. تجزیه واریانس خصوصیات رویشی، اجزای اسانس و پارامترهای فیزیکوشیمیایی خاک نشان داد که بین سه منطقه تفاوت معنیداری وجود دارد. مقایسه میانگین خصوصیات رویشی حاکی از آن بود که بیشترین مقادیر ارتفاع (7/109 سانتیمتر)، قطر تاجپوشش (3/56 سانتیمتر)، سطح تاجپوشش (3/6 درصد)، سطح برگ (1/25 سانتیمتر مربع) و زی‌توده (1/132 گرم) به منطقه قالیباف مربوط است. در منطقه قالیباف مواد مؤثر اصلی اسپاتولنول (8/30%)، آلفا-لونجیپینن (8/10%) و سدرُل (3/8 %)؛ در منطقه افتر میرسن (2/19%)، ترانس-بتا-اُسیمن (4/17%)، سیس-بتا-اُسیمن (6/7%) و آلفا-پینن (7%)؛ و در منطقه جوین میرسن (1/24%)، ترانس-بتا-اُسیمن (7/20 %)، بتا-پینن (3/10%) و آلفا-پینن (1/10 %) بودند. مهمترین عوامل اثرگذار بر صفات عملکردی، ارتفاع از سطح دریا، بارندگی سالانه، حداقل دمای سردترین ماه، حداقل دمای مطلق، گچ، ماده آلی، پتاسیم و رس بود. ضمن اینکه ترکیبهای آلفا-پینن، بتا-پینن، سیس-کاروئول، اسپاتولنول، آلفا-لونجیپینن، سدرُل، ترانس-بتا-اُسیمن و میرسنبیشترین همبستگی معنیدار را با عوامل محیطی داشتند. براساس معیار IUCN، جایگاه حفاظتی S. staurophyllumدر بحران انقراض تعیین گردید. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که این گونه در رویشگاههای مختلف دارای مواد موثر با ارزشی است که میتوان از آنها برای مصارف دارویی استفاده کرد.
Asri Y, Sefidkon F, Rabie M. Investigating the relationship between ecological parameters and vegetative and phytochemical indices of Seseli staurophyllum Rech.f. populations. PEC 2025; 12 (25) : 12 URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-980-fa.html
عصری یونس، سفیدکن فاطمه، ربیعی مینا. بررسی روابط پارامترهای اکولوژیکی با شاخص‌های رویشی و فیتوشیمیایی جمعیت های Seseli staurophyllum Rech.f.. حفاظت زیست بوم گیاهان. 1403; 12 (25) :174-194
