بررسی و مقایسه تغییرات شاخص‌های پوشش گیاهی در دو زمان مختلف با استفاده از سنجش از دور در جنوب استان کرمان

برخوری, سعید; اسکندری دامنه, حامد; سلاجقه, سوسن; جواهری, کیمیا

[صفحه اصلی ]

[Archive] [ English ]

بخش‌های اصلی

اطلاعات نشریه

آرشیو مجله و مقالات

بایگانی مقالات زیر چاپ

جستجو در پایگاه

دریافت اطلاعات پایگاه

دوره 13، شماره 26 - ( 6-1404 )

جلد 13 شماره 26 صفحات 54-39

برگشت به فهرست نسخه ها

بررسی و مقایسه تغییرات شاخص‌های پوشش گیاهی در دو زمان مختلف با استفاده از سنجش از دور در جنوب استان کرمان

سعید برخوری^*

، حامد اسکندری دامنه²

، سوسن سلاجقه³

، کیمیا جواهری⁴

دانشگاه جیرفت،، استادیار، گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه جیرفت، ایران ، barkhori.s@gmail.com
2- پژوهشگر پسا دکتری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
3- گروه برنامهریزی، مدیریت و HSE، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران
4- گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج

چکیده: (1247 مشاهده)

طرح مسئله: یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در بررسی پوشش گیاهی و آسیب‌پذیری آن‌ها، فقدان اطلاعات مکانی دقیق است. داده‌های ماهواره‌ای با تنوع زمانی و طیفی می‌توانند ابزار مناسبی برای بررسی پوشش گیاهی باشند. سنجش از دور یکی از مهم‌ترین فناوری‌ها در مطالعات مکانی و خصوصیات طیفی پدیده‌ها است و می‌تواند نقش مهمی در مطالعات پدیده‌های زمینی ایفا کند. در جنوب کرمان به علت شرایط اقلیمی، گیاهانی که در مقابل خشکی، گرمای هوا و خاک نامساعد مقاومت دارند، می‌توانند رشد کنند. منطقه‌ای که تحت تأثیر آب و هوای صحرایی و نیمه‌صحرایی قرار دارد، پوشش گیاهی فقیری دارد.
هدف: پوشش گیاهی در اکوسیستم‌ها نقش بسزایی در حفظ تعادل طبیعی دارد و تغییرات آن می‌تواند نشان‌دهنده تحولات محیطی باشد. کاهش پوشش گیاهی منجر به فرسایش خاک، تخریب سرزمین و گسترش بیابان‌زایی می‌شود. این مسئله به‌ویژه در جنوب کرمان، که یک منطقه خشک و نیمه‌خشک است، اهمیت دارد. هدف این مطالعه ارزیابی تغییرات پوشش گیاهی تحت تاثیر اقلیم می‌باشد.
روش تحقیق: همان‎طور که گفته شد، هدف از این پژوهش ارزیابی روند تغییرات پوشش‎ گیاهی می‌باشد. جهت بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی، با استفاده از آزمون ناپارامتریک من‌کندال در نرم‌افزار TerrSet، روند تغییرات شاخص EVI از 2001 تا 2022 برای ماه هدف محاسبه شد. سپس همبستگی تغییرات شاخص EVI در واحد زمان با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون توسط مدلساز روند زمین (ETM) نرم‌افزار TerrSet تعیین شد. شیب تغییرات شاخص EVI در ماه هدف در واحد زمان توسط نرم‌افزار TerrSet، برای 22 سال محاسبه شد. بدین منظور تجزیه و تحلیل رگرسیون خطی می‌تواند برای شبیه سازی روند تغییرات استفاده شود. این روش مشخّص می‌کند که چه رابطه خطی بین تمام داده‌های یک متغیر وابسته با داده‌های متناظر شاخص مستقل وجود دارد. به طور کلی در پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های سنجنده مودیس، سری زمانی شاخص پوشش گیاهی EVI برای سال‌های 2022-2001 در جنوب کرمان تهیه شد و با اعمال آزمون روند من‌کندال در نرم‌افزار ترست، روند تغییرات شاخص مذکور محاسبه شد. سپس با استفاده از مدلساز ETM در نرم‌افزار ترست، همبستگی تغییرات EVI در واحد زمان، بر اساس ضریب همبستگی پیرسون و نیز شدت تغییرات EVI در واحد زمان محاسبه شد.
نتایج و بحث: با توجه به نتایج، ماه آوریل که دارای بیش‌ترین مقدار شاخص EVI بود، جهت بررسی روند تغییرات EVI در نظر گرفته شد. با توجه به نتایج به دست آمده قسمت وسیعی از محدوده مطالعاتی دارای روند کاهشی می‌باشد. در 16/44 درصد از محدوده مورد مطالعه با احتمال بیش از 99 درصد روند تغییرات EVI کاهشی است. این نواحی در اکثر نواحی محدوده مورد مطالعه پراکنده است اما در نواحی غربی، شمال غربی، جنوب غربی، جنوبی و شرقی محدوده بیش‌تر مشاهده می‌شود. در 38/23 درصد از محدوده مورد مطالعه روند تغییرات شاخص EVI با احتمال 95 تا 99 درصد کاهشی است. این نواحی نیز در حاشیه نواحی کلاس قبلی قرار گرفته است. روند کاهشی شاخص EVI با احتمال 90 تا 95 درصد تنها در 86/7 درصد از محدوده مورد مطالعه رخ داده است. در مجموع 4/75 درصد از محدوده مورد مطالعه با احتمال بیش از 90 درصد روند تغییرات شاخص EVI در حال کاهش است. بر اساس نتایج به دست آمده کلاس‌های شدت تغییرات خیلی کم و کم به ترتیب 28/15% و 95/21% از محدوده مورد مطالعه را در بر می‌گیرند. این کلاس‌ها بیشتر نواحی شمال شرقی و جنوب شرقی محدوده مورد مطالعه شامل عمده قسمت‌های شهرستان‌های بم، فهرج، نواحی شمالی و شرقی شهرستان نرماشیر و قسمت‌هایی شمالی شهرستان قلعه‌گنج را در بر گرفته‌اند. عمده قسمت‌های مرکزی، غربی و جنوب غربی محدوده مطالعاتی به کلاس شدت تغییرات خیلی زیاد و زیاد اختصاص دارند که به ترتیب 06/17% و 75/22% از محدوده مورد مطالعه را در بر می‌گیرند و شامل بخش‌های عمده‌ای از شهرستان‌های منوجان، کهنوج، فاریاب، رودبار جنوب، ارزوئیه و جنوب جیرفت می‌شوند. کلاس شدت تغییرات متوسط در بخش‌های شرقی، جنوب شرقی، جنوب و شمال غربی محدوده مطالعاتی مشاهده شد و 95/22 درصد از محدوده مورد مطالعه را در بر می‌گیرد. به طور کلی بر اساس نتایج کسب‌شده، بیش‌ترین مقدار میانگین ماهانه بلندمدت EVI به ماه آوریل اختصاص داشت که منجر به انتخاب این ماه به‌عنوان ماه مطالعاتی جهت ارزیابی روند تغییرات EVI طی 22 سال و نیز محاسبه شیب و همبستگی تغییرات EVI در واحد زمان شد. مطابق با یافته‌های پژوهش، 16/44% از مساحت محدوده مطالعاتی دارای روند کاهشی EVI با احتمال بیش از 99% بود که بیش‌ترین وسعت محدوده مطالعاتی را شامل می‌شود. همچنین کلاس همبستگی خیلی قوی و کلاس متوسط شیب تغییرات به‌ترتیب با مقادیر 89/20% و 95/22% از مساحت محدوده مطالعاتی، بیش‌ترین وسعت را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین بیش‌ترین درصد مساحت شهرستان‌های کهنوج و منوجان به‌ترتیب با مقدار 58/36% و 48/35% به کلاس شدت تغییرات خیلی زیاد اختصاص دارد.
نتیجهگیری: با توجه به شرایط اقلیمی حاکم بر نواجی جنوبی استان کرمان، بررسی وضعیت پوشش گیاهی و روند تغییرات آن در طول زمان، می‌تواند در مدیریت اراضی و منابع طبیعی این استان مفید واقع شود. بنابراین در پژوهش حاضر به بررسی تغییرات شاخص EVI در جنوب کرمان پرداخته شد. نتایج به دست آمده نشان داد که در محدوده مورد مطالعه مقدار شاخص EVI در ماه‌های آوریل و مارس به اوج خود می‌رسد. با توجه به این مسئله که شاخص EVI دارای قدرت برآورد بالایی برای تاج پوشش سبز و تولید گیاهی است می‌توان بیان کرد که پوشش گیاهی در این ماه‌ها در وضعیت بهتری نسبت به سایر ماه‌ها قرار دارد. به عبارت دیگر فصل رویش پوشش گیاهی در محدوده مورد مطالعه می‌باشد. ارزیابی روند تغییرات EVI نشان داد که 4/75 درصد از محدوده مورد مطالعه با احتمال بیش از 90 درصد روند تغییرات پوشش گیاهی در حال کاهش است. به عبارت دیگر پوشش گیاهی در حال تخریب می‌باشد. نتایج همبستگی تغییرات پوشش گیاهی در واحد زمان نشان داد که در نواحی که اقلیم بهتری وجود دارد، شدت همبستگی بیش‌تر می‌باشد و هر چه به سمت اقلیم خشک و فرا‌خشک می‌رویم این همبستگی کم‌تر می‌شود. به عبارت دیگر تغییرات پوشش گیاهی در اقلیم‌های نیمه‌خشک نسبت به اقلیم فراخشک به الگوی خطی نزدیک‌تر هستند. ارزیابی شدت تغییرات شاخص EVI نیز نشان داد که نواحی شمال غربی که به کویر لوت نزدیک هستند دارای شدت تغییرات کم می‌باشد.

شماره‌ی مقاله: 4

واژه‌های کلیدی: شدت تغییرات، من‌کندال، همبستگی پیرسون، EVI.

متن کامل [PDF 1810 kb] (553 دریافت)

نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1403/4/28 | پذیرش: 1403/5/30 | انتشار: 1404/6/24

فهرست منابع

1. اسکندری دامنه، ح.، زهتابیان، غ.، خ سروی، ح.، آذرنیوند، ح.، براتی، .ا. 1399 . بررسووی روند تغییرات پوشووش گیاهی متأثر از خشوکسوالی در مناطق خشوک و نیمه خشوک با اسوتفاده از تکنیک سونجش از دور (مطالعه موردی: استان هرمزگان). مهندسی اکوسسیتم بیابان، 9(28)، 28-13.

2. اسکندری دامنه، ه.، حامد اسکندری دامنه، ح.، صیادی، ز.، خورانی، ا. 1400 . ارزیابی تغییرات مکانی و زمانی عمق نورری و دادههای اقلیمی در بازه زمانی 2019 - 2000 (مطالعه موردی: کشور ایران). تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 18(4)، 772-286.

3. داروند، س.، اسکندری دامنه، ه.، اسکندری دامنه، ح.، خسروی، ح. 1399 . ح بررسی روند تغییرات شاخه NDVI حاصض از تصاویر سنجنده مودیس (مطالعه موردی: استان اصفهان). تخریب و احیاء اراضی طبیعی، 1(2)، 79-69.

4. داروند، س.، اسکندری دامنه، ه.، اسکندری دامنه، ح.، خسروی، ح. 1400 . پیشبینی روند تغییرات دما و بارش در دوره آتی و تاثیر آن بر بیابان زایی. مدل سازی و مدیریت آب و خاک، 1(1)، 53-62.

5. رنجبر فردوئی، ا.، ولی، .، مکرم، م.، تاری پناه، ف. 1398 . بررسی روند تغییرات زمانی- مکانی پوشش گیاهی و واکنش آن به عوامض محیطی در شمال استان فارس،ایران. سنجش از دور و GIS ایران، 11(4)، 61-82.

6. رایگانی، ب.، ارزانی، ح.، حیدری علمدارلو، ا.، مقدمی، م.م. 1398 . کاربرد سنجش از دور بهمنظور ارزیابی تغییر اقلیم بر تولید و فنولوژی گیاهان (منطقه مورد مطالعه: استان تهران). مرتع. 13(3)، 450-460.

7. شبانی پور، م.، درویش صفت، .ا. رحمانی، ر. 1398 . تحلیل روند بلندمدت تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از سری زمانی MODIS-NDVI (مطالعه موردی: استان کردستان). جنگل و فرآورده های چوب، 72(3)، 193-204.

8. کرمانی ، ف.، رایگانی ، ب.، نظامی، ب.، گشتاسب، ح.، خسروی، ح. 1396 . ارزیابی روند تغییرات پوشش گیاهی مناطق خشک و نیمه خشک (مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده ی توران). مهندسی اکوسیستم بیابان، 6(17)، 14-1.

9. کمالی مسکونی، ا.، کمالی، م.ا.، | خنامانی، . 1399 . بررسی و تهیه نقشه بیابان زایی بر اساس مدل ایرانی ارزیابی پتانسیض بیابان زایی (IMDPA) با تاکید بر دو معیار خاک و پوشش گیاهی (مطالعه موردی: فاریاب- استان کرمان). علوم و تکنولوژی محیط زیست، 22(12)، 178-163.

10. واعظی، .ر.، بیگدلی، ر. 1399 .تأثیر ضربه ق رات باران بر هدررفت خاک از نوارهای کشت در خاکهای با بافت مختلف. تحقیقات آب و خاک ایران، 51(11)، 2815-2825.

ارسال پیام به نویسنده مسئول

ارسال نظر درباره این مقاله

Mendeley

Zotero

RefWorks

barkhori S, eskandari damaneh H, Salajegheh S, Javaheri K. Investigation and comparison of changes in vegetation cover indices at two different times using remote sensing in the south of Kerman province. PEC 2025; 13 (26) : 4
URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-986-fa.html

برخوری سعید، اسکندری دامنه حامد، سلاجقه سوسن، جواهری کیمیا. بررسی و مقایسه تغییرات شاخص‌های پوشش گیاهی در دو زمان مختلف با استفاده از سنجش از دور در جنوب استان کرمان. حفاظت زیست بوم گیاهان. 1404; 13 (26) :39-54

URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-986-fa.html

بازنشر اطلاعات
	این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

دوره 13، شماره 26 - ( 6-1404 )

برگشت به فهرست نسخه ها

Persian site map - English site map - Created in 0.06 seconds with 37 queries by YEKTAWEB 4732