:: دوره 6، شماره 12 - ( بهار و تابستان 1397 ) ::
جلد 6 شماره 12 صفحات 238-215 برگشت به فهرست نسخه ها
تأثیر برخی عوامل بوم‌‍ شناسی در انتشار پوشش گیاهی واحد فیزیونومی علف بوته زار در گرادیان ارتفاعی فخرآباد- شابیل (شمال سبلان)
اردوان قربانی* ، فریبا نظری2 ، علی اصغری2 ، فرزانه عظیمی3 ، مریم مولایی2
دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل؛ دانشگاه محقق اردبیلی؛ دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی؛ صندوق پستی 179؛ اردوان قربانی ، ardavanica@yahoo.com
2- اردبیل؛ دانشگاه محقق اردبیلی؛ دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی؛ صندوق پستی 179؛
3- مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل
چکیده:   (3603 مشاهده)

این تحقیق با هدف بررسی تأثیر ارتفاع از سطح دریا بر ساختار ترکیب و تنوع گونه­ای در دامنه­های شمالی سبلان در سطح واحد رویشی علف بوته­زار صورت گرفت. پس از بررسی­های میدانی و با توجه به جاده­های دسترسی نمونه­برداری در سطح سه طبقه ارتفاعی (کمتر از 2000، 2500-2000 و بیشتر از 2500 متر) در طول 7 ترانسکت و هر ترانسکت 10 پلات یک متر مربعی برداشت شد. در هر پلات درصد تاج پوشش گیاهی و تراکم گونه­ای و پارامترهای پوشش سطحی ثبت شد. نمونه­های گیاهی جمع­آوری و شناسایی شدند. نمونه­ خاک از ترانسکت­ها برداشت و پارامترهای آن در آزمایشگاه اندازه­گیری شد. مقایسه میانگین ترانسکت­ها و طبقات ارتفاعی با استفاده از آزمون دانکن انجام شد. از روش تجزیه به مؤلفه­های اصلی (PCA) و آنالیز تطبیقی متعارفی (CCA) برای گروه­بندی مکان­های نمونه­برداری و بررسی تأثیر عوامل اکولوژیکی در انتشار گونه­های گیاهی استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده­های 7 ترانسکت و 3 طبقه ارتفاعی نشان داد که، تأثیر ارتفاع بر درصد تاج پوشش گیاهی )01/0(P≤ و تراکم گونه­ای) 05/0≥(P معنی­دار است. با توجه به نتایج روش  PCAبا 18/94 درصد واریانس، متغیّرهای اسیدیته خاک، مواد آلی ذره­ی، ماده آلی، درصد شن، دما، ارتفاع از سطح دریا، بارندگی، فسفر، میانگین وزنی قطر خاکدانه­ها، هدایت الکتریکی، خاک لخت، درصد سنگ و سنگ­ریزه، پتاسیم و درصد رس، شیب و لاشبرگ از عوامل مؤثر در گسترش پوشش گیاهی طبق چهار مؤلفه اول می­باشند. در روش CCA با 9/76 درصد واریانس را پارامترهای پتاسیم، درصد سیلت و شیب، بارندگی، ارتفاع از سطح دریا، آهک، فسفر، دما، هدایت الکتریکی، درصد خاک لخت، میانگین وزنی قطر خاکدانه­ها، درصد مواد آلی ذره­ی، درصد رس، سنگ و سنگ­ریزه، ماده آلی، لاشبرگ، شن و اسیدیته خاک به­ترتیب به­عنوان عوامل مؤثر در انتشار گونه­ها طبق سه مؤلفه می­باشند. با استفاده از نتایج این تحقیق می­توان در مدیریت مراتع سبلان، بخصوص در امر اصلاح و توسعه آن بهره­برداری نمود.
واژه‌های کلیدی: استان اردبیل، پوشش گیاهی، رج‌بندی، سبلان
متن کامل [PDF 350 kb]   (715 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1395/5/23 | پذیرش: 1396/10/9 | انتشار: 1397/9/3
فهرست منابع
1. آذرنیوند، ح. 1371. بررسی خاک و پوشش گیاهی در ارتباط با واحدهای ژئومورفولوژیکی در دامغان، مجموعه سمینارهای بررسی مناطق بیابانی و خشک در ایران، 556 صفحه.
2. اسدی، م.، معصومی، ع.ا. خاتم‌ساز، م.، مظفریان، و. (ویراستاران)؛ 1392-1367. فلور ایران. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، ش 1-70، 4010 صفحه.
3. ابراهیمی کبریا، خ. 1381. بررسی تأثیر عوامل توپوگرافی و چرا بر تغییرات درصد پوشش گیاهی و تنوع در زیر حوزه سفید آب هراز، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، 82 صفحه.
4. پوربابایی، ح.، رحیمی، و.، عادل، م.ن. 1394. اثر عوامل محیطی بر پراکنش گیاهان مرتعی در منطقه دیواندره کردستان، بوم‌شناسی کاربردی، 11: 27-38.
5. جعفری قشلاق، س. (1395) مقایسه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در مراتع مغان و سبلان، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقّق اردبیلی، 138 صفحه.
6. جعفری، م.، زارع چاهوکی، م.ع.، طویلی، ع.، کهندل، ا. 1385. بررسی رابطه خصوصیات خاک با پراکنش گونه‌های گیاهی در مراتع استان قم، پژوهش و سازندگی، 19 (3): 110-116.
7. حیدری، م.، نادری، س.، کرمشاهی، ع.، مزبانی، آ. 1395. آت اکولوژی و فنولوژی گونه بنه (Pistacia atlantica) در رابطه با عوامل ادافیکی و فیزیوگرافی د رجنگل‌های کبیرکوه شهرستان دره شهر، استان ایلام، پژوهش‌های گیاهی، 29 (1): 80-95.
8. زارع چاهوکی، م.ع. 1385. مد¬ل¬هایی از پراکنش پوشش گیاهی در مناطق خشک و نیمه خشک، رسالة دکتری، دانشکده منابع طبیعی تهران، 180 صفحه.
9. زارع حصاری، ب. قربانی، ا. عظیمی مطعم، ف. هاشمی مجد، ک. اصغری، ع. 1393. بررسی تأثیر فاکتورهای اکولوژیکی بر روی پراکنش Artemisia fragrans در مراتع جنوب شرقی سبلان، مرتع، 8(3): 238-250.
10. شریفی، ج، جلیلی، ع.، قاسم¬اف، ش.، نقی¬نژاد، ع. ر.، عظیمی¬معطم، ف. 1391. بررسی فلورستیک، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان اراضی ماندابی (wetland)، دامنه¬های شمالی و شرقی سبلان، تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 10(4): 41-52.
11. شیخ حسینی، ا.ر. و نوربخش، ف. 1387. تأثیر نوع خاک و بقایای گیاهی بر شدت معدنی‌شدن خالص نیتروژن. پژوهش و سازندگی، 127: 75-133.
12. طهماسبی، ا. 1382. بررسی ارتباط پوشش گیاهی، خاک و واحدهای ژئومرفولوژی در مراتع حوزه آبخیز کسیلیان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، 67 صفحه.
13. عبداللهی، ج.، نادری، ح.، میرجلیلی، م.ر.، طباطبایی‌زاده، م. 1392. اثر برخی عوامل محیطی بر خصوصیات رویشی گونه Stipa barbata در مراتع استپی ندوشن یزد، تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 20 (1): 130-144.
14. عصری، ی. 1376. جامعه‌شناسی گیاهی، مؤسسه تحقیقات سازمان جنگل‌ها و مراتع.
15. قربانی، ا. اصغری، ع. 1393. بررسی عوامل بوم‌شناسی مؤثر بر انتشار گونه Festuca ovina در مراتع جنوب شرقی سبلان، تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 21(2): 368-381.
16. قربانی، ا.، شریفی نیارق، ج.، کاویان‌پور، ح.، ملکپور، ب.، میرزایی آقچه قشلاق، ف. 1392. بررسی خصوصیات اکولوژیک گونه Festuca ovina در مراتع جنوب شرقی سبلان، تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 20(2): 396-379.
17. قربانی، ا.، عباسی خالکی، م.، اصغری، ع.، امیدی، ع.، بهارک زارع حصاری و کاکه ممی، آ. 1394. مقایسه برخی عوامل بوم‌شناختی مؤثر در انتشار گونه‌های .Artemisia fragrans Willd و .Artemisia austriaca Jacq در مراتع جنوب شرقی سبلان، مرتع، 9(2): 129-141.
18. قلیچ¬نیا، ح. 1378. بررسی درجه هم¬بستگی جوامع گیاهی با عوامل توپوگرافی (شیب و جهت) در منطقه نردین، پژوهش و سازندگی. 43: 33-37.
19. قهرمان، ا. 1386-1358. فلور رنگی ایران. جلدهای 1-20، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، 2625 صفحه.
20. کرمی، ل. 1393. تجزیه و تحلیل تغییرات مکانی برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در سطوح ارتفاعی مختلف با استفاده از روش¬های آمار کلاسیک و زمین آمار در دامنه شمالی سبلان، گروه علوم خاک، دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی؛ دانشگاه محقّق اردبیلی. 108 صفحه.
21. کروری، ا. سخنور، م. 1379. مطالعات اکولوژیکی و محیطی در سایت¬های Juniperus ایرانی، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل¬ها و مراتع، 208 صفحه.
22. کریمی، ر.، صالحی، م.ح.، رئیسی، ف. 1393. نقش تغییر کاربری مراتع تخریب‌شده بر برخی از ویژگی‌های کیفیت خاک در منطقه صفاشهر استان فارس، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی (علوم آب و خاک)، 18: 131-140.
23. مبین، ص. 1375-1354. رستنی‌های ایران، جلدهای 1-4، انتشارات دانشگاه تهران، 2700 صفحه.
24. معصومی، ع.ا. 1384-1365. گون‌های ایران، جلدهای 1-4، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، 2516 صفحه.
25. میردیلمی، ا.ز. حشمتی، غ. بارانی، ح. همت¬زاده، ی. 1391. فاکتورهای محیطی مؤثر در پراکنش اکولوژیکی سایت¬ها در مراتع کچیک، مراوه تپه، تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 19(2): 333-343.
26. نظری عنبران، ف. 1393. بررسی ساختار ترکیب و تنوع گونه¬های مرتعی در دامنه-های شمالی سبلان، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقّق اردبیلی، 130 صفحه.
27. نظری عنبران، ف.، قربانی، ا.، عظیمی معطم، ف.، تیمورزاده، ع.، اصغری، ع.، هاشمی‌مجد، ک. 1394. بررسی فلوریستیکی و تنوع گونه‌ای در گرادیان ارتفاعی لاهرود- شابیل (شمال سبلان)، حفاظت و زیست بوم گیاهان، 7: 1-18.

XML   English Abstract   Print

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 6، شماره 12 - ( بهار و تابستان 1397 ) برگشت به فهرست نسخه ها