خاک بستر است و بررسی شاخص‌های سلامتی خاک از ضرورت‌های پایه است. هدف از تحقیق حاضر بررسی، تغییرات پوشش گیاهی (تراکم، تاج پوش، فرم رویشی هر یک از گونه‌ها، لاشبرگ، سنگ و سنگ‌ریزه و خاک لخت)، پارامترهای فیزیکی (شن، سیلت و رس)، شیمیایی (واکنش خاک، هدایت الکتریکی، پتاسیم قابل جذب، فسفر قابل جذب، کربن آلی و نیتروژن کل خاک) و زیستی خاک (تنفس پایه، تنفس تحریک‌شده با بستره، کربن بیوماس میکروبی، بهره متابولیکی و بهره میکروبی) در داخل و خارج قرق، بخشی از مراتع آق داغ شهرستان خلخال در سال1400 می‌باشد. در قرق سردول با توجه به تحقیقات صورت گرفته، شرایط پوشش گیاهی و خاک در استان اردبیل، 6 سایت (3 سایت در داخل و 3 سایت در خارج قرق) به روش تصادفی- سیستماتیکانتخاب و سه ترانسکت 50 متری و در امتداد هر ترانسکت، 10 پلات 1×1 متر مربعی با فواصل پنج متری مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین تجزیه و تحلیل داده‌ها در دو منطقه داخل و خارج قرق با استفاده از آزمون tدو نمونه‌ای مستقل در محیط نرم افزارSPSSVer18انجام شد.براساس نتایج، درصد تاج پوشش گونه‌ها و تراکم گونه‌ای در داخل نسبت به خارج قرق بیش‌تر بود و اختلاف معنی‌داری (05/0>p) داشت. خصوصیات فیزیکی خاک در داخل و خارج از قرق تفاوت معنی‌داری نداشتند، در حالی‌که پارامترهای شیمیایی خاک بجز pH در داخل و خارج قرق اختلاف معنی‌داری (05/0>p) داشتند، به صورتی که حداکثر مقدار کربن آلی و نیتروژن کل به ترتیب (80/2 و 27/0 درصد)، فسفر و پتاسیم قابل جذب (41/23 و 09/614 میلی‌گرم بر کیلوگرم) در داخل قرق و حداکثر هدایت الکتریکی (92/0 دسی زیمنس بر متر) در خارج قرق مشاهده شد. همچنین میان پارامترهای زیستی خاک در داخل و خارج قرق تفاوت معنی‌‌دار (05/0>p) وجود داشت، به گونه‌ای که تنها بهره متابولیکی در خارج قرق نسبت به داخل قرق با مقدار (10/0 میلی‌گرم دی‌اکسید کربن بر گرم کربن میکروبی در ساعت) روند افزایشی داشت در حالی که حداکثر مقدار از تنفس میکروبی پایه و تنفس میکروبی تحریک شده با بستره به ترتیب (80/0 و 12/1 میلی‌گرم کربن دی‌اکسید در گرم خاک در روز) و کربن بیومس میکروبی با مقدار (57/538 میلی‌گرم کربن میکروبی در گرم خاک)، بهره میکروبی (92/1 میلی‌گرم کربن میکروبی در گرم کربن آلی) در داخل قرق بود.بر این اساس پیشنهاد میشودکه قرق، به عنوان یک اقدام مدیریتی مناسب، کارآمد و کم هزینه، جهت بهبود وضعیت پوشش گیاهی، خصوصیات خاک و پایداری اکولوژیکی مراتع آق داغ برای مدیریت مراتع در نظر گرفته شود.
Ghorbani A, Yousefvand S, Rostamnejad V, Moamri M, Sharifi J, Qavidel A. Ecological stability based on the changes of biological and chemical soil parameters inside and outside the exclosure of Serdol Khalkhal rangeland. PEC 2025; 13 (26) : 9 URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-996-fa.html
قربانی اردوان، یوسف وند ساناز، رستم نژاد ودود، معمری مهدی، شریفی جابر، قویدل اکبر. پایداری اکولوژیکی بر اساس تغییرات پارامترهای زیستی و شیمیایی خاک در داخل و خارج قرق مراتع سردول خلخال. حفاظت زیست بوم گیاهان. 1404; 13 (26) :119-138
