دانشکده‌ی آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، دانشگاه زابل ، hpirys@gmail.com 2- گروه علوم محیطی، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر
چکیده: (532 مشاهده)
ارتفاع با تأثیر بر بسیاری از مؤلفههای محیطی بهعنوان یک عامل مهم در ایجاد گرادیانهای محیطی بهشمارمی‌آید. در پژوهش حاضر اثر ارتفاع بر برخی از فرآیندهای محیطی شامل مطلوبیت رویشگاه، روند تغییرات و نوسانهای فصلی دمای سطح زمین (LST)، تراکم کربن آلی خاک (OCD) و شاخص پوشش گیاهی (NDVI) در مناطق حضور گونه گز روغنی در جنوب و جنوب شرق ایران در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان ارزیابی شد. در این راستا تعداد 61 نقطه حضور گونه در سال‌های 2015 تا 2020 در فصل تابستان جمع‌آوری شدند. دمای سطح زمین با استفاده از پروداکت (MYD11A1) ماهواره مودیس از سال‌های 2003 تا 2023 به تفکیک فصول مختلف سال تهیه و روند تغییرات آن نیز با آزمون من-کندال بررسی شد. نوسان یا هتروژنیتی LST با استفاده از آزمون تجزیه به مؤلفه اصلی (PCA) محاسبه شد. مقادیر شاخص پوشش گیاهی (NDVI) نیز از سامانه گوگل ارث انجین استخراج شد. سپس ارتفاع 61 نقطه حضور بهصورت افزایشی مرتب شدند و گرادیانهای مورد بررسی به ازای این نقاط با استفاده از آزمون ناپارامتری من -کندال بررسی شد. با استفاده از نتایج گرادیانهای معنادار تحلیل روند، تحلیل نقطه شکست پتیت (Pettitt test) میان نقاط حضور به منظور گروهبندی آن‌ها انجام شد. همچنین بهمنظور گروهبندی کلی نقاط با استفاده از تمام متغیرها از خوشهبندی به روش K-Mean استفاده شد. نتایج نشان داد که مطلوبیت رویشگاه در مناطق حضور با افزایش ارتفاع روندی افزایشی ندارد، این شرایط برای تراکم کربن آلی خاک (OCD) و شاخص پوشش گیاهی (NDVI) نیز وجود دارد؛ اما روند LST در فصول بهار و پاییز با افزایش ارتفاع روند کاهشی را نشان داد. بر این اساس، با افزایش ارتفاع، نوسان در LST در هر چهارفصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان بهصورت معناداری افزایش پیدا می‌کند (0001/0 p<). همچنین نتایج نشان داد که ارتفاع بالاتر از 400 متر از سطح دریا بهعنوان آستانه تغییرات محیطی در گرادیانهای محیطی مورد بررسی است. بر اساس تحلیل نقطه شکست، نقاط حضور در دسترس با توجه به نوسانات گرادیانهای محیطی به دو گروه شمالی و جنوبی تقسیم شد. پراکندگی مکانی گروهها بر اساس خوشهبندی به روش K-mean نیز تأیید شد. درمجموع میتوان گفت که عامل ارتفاع به‌دلیل تأثیرگذاری بر پارامترهای اقلیمی (دما و بارندگی) و خصوصیات ادافیکی، حضور و گسترش گونه گز روغنی را در رویشگاههای منطقه موردمطالعه تحت تأثیر قرار دادهاست. ازاین‌رو میتوان این عامل را بهعنوان عامل اصلی مؤثر در شکلگیری خرده اقلیمها و پراکندگی رویشگاه گونه گز روغنی معرفی کرد.
Piri Sahragard H, Karami P. Analysis of the environmental gradients in Moringa peregrina (Forssk.) Fiori habitat in relation to increasing elevation in southern and southeastern Iran (A trend and homogeneity based approach). PEC 2025; 12 (25) : 14 URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-995-fa.html
پیری صحراگرد حسین، کرمی پیمان. تحلیل گرادیانهای محیطی در رویشگاه گز روغنی Fiori (Forssk.)Moringa peregrina منطبق با افزایش ارتفاع در جنوب و جنوب شرق ایران (رویکردی مبتنی بر تحلیل روند و تجانس). حفاظت زیست بوم گیاهان. 1403; 12 (25) :206-222
