1- دانشجوی دکتری تخصصی علوم جنگل، دانشکده منابع طبیعی، صومعه سرا، گیلان، ایران دانشگاه گیلان، دانشیار علوم جنگل، دانشکده منابع طبیعی، صومعه سرا، گیلان، ایران ، irajhassanzad@gmail.com 3- استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران 4- دانشیار، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی و مرکز پژوهش و توسعه جنگلداری زاگرس شمالی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
چکیده: (8 مشاهده)
در سالیان اخیر تخریب (توسعه زراعت در زیراشکوب جنگل، افزایش خانه باغ، باغات انگور و دیگر موارد) و کاهش سطح جنگل ناحیه رویشی زاگرس (خصوصا زاگرس شمالی) نگران‌کننده است و ضرورت دارد عوامل پیشران و مؤثر بر تخریب این جنگل‌ها شناسایی و راهکارهای مدیریتی مناسب و کارآمد ارائه گردد. بدین منظور این پژوهش با هدف بررسی تغییر کاربری‌ها (با تاکید بر جنگل) و تدوین چارچوب تحلیل دپسیر (DPSIR) برای جنگل‌های بانه در استان کردستان انجام شده است.برای اجرای این پژوهش سامان عرفی روستاهای هواره خول، کیوله و سفید کمره در شرق شهر بانه با مساحت 1860 هکتار انتخاب شد. نقشه کاربری‌های موردنظر در این پژوهش از طریق برداشت میدانی، تجزیه‌وتحلیل تصاویر گوگل ارث و تفسیر عکسهای هوایی مناسب تهیه شد (براس دو دوره شامل 1390 و 1400). وضعیت کنونی بوم‌سازگان براساس نقشه کاربری سال 1400 مشخص و تشریح شد. در نهایت یک چارچوب دپسیر برای منطقه موردپژوهش ارائه شد. نتایج نشان داد که در سال 1390 مقدار 2/76 درصد از سطح منطقه موردپژوهش تحت کاربری جنگل و مرتع و 2/17 درصد از منطقه به کاربری زراعت اختصاص داشته است و در سال 1400 این مقادیر به 4/74 و 9/12 درصد رسیده است. بنابراین سطح کاربری جنگل از 6/61 درصد به 6/57 درصد رسیده است و سطح کاربری خانه باغ از 9/4 (در سال 1390) به 4/10 (در سال 1400) رسیده است و تغییرات ایجاد شده در بوم‌سازگان منابع طبیعی در منطقه موردپژوهش رخ داده است. از طرفی عواملی مانند پایین بودن سطح درآمد خانوار (فقر)، افزایش ارزش ملک و عرصه‌های کشاورزی در سالیان اخیر و نشان دادن مالکیت بر جنگل از مهمترین نیروهای پیشران تشدید کننده تخریب جنگل در منطقه مورد پژوهش هستند. بر اساس یافته‌های پژوهش ایجاد تنوع در منابع درآمدی مانند توسعه گیاهان دارویی، پرورش زنبورعسل، بوم‌گردی و طبیعت‌گردی در راستای حذف نیروهای پیشران پیشنهاد شد.
Rashidi Tajhan O, Hassanzad Navrodi I, Haidari M, Pir Bavaghar M. Application of DEPSIR analysis framework in the management of forest cover changes in Baneh county. PEC 2025; 13 (26) : 5 URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-990-fa.html
رشیدی تاژان امید، حسن زاد ناورودی ایرج، حیدری مازیار، پیر باوقار مهتاب. کاربرد چارچوب تحلیل دپسیر در مدیریت تغییر کاربری جنگل در شهرستان بانه. حفاظت زیست بوم گیاهان. 1404; 13 (26) :55-69
