1- دانشگاه ارومیه دانشگاه ارومیه، دانشگاه ارومیه ، esmaeil_sheidayi@yahoo.com 3- دانشگاه تبریز
چکیده: (163 مشاهده)
در یک اکوسیستم مرتعی، توجه به عوامل محیطی و تأثیر آنها بر پراکنش و استقرار گیاهان به منظور برنامهریزی بهرهبرداری مهم است. هدف از این پژوهش بررسی ارتباط پوشش برخی گونهها با عوامل محیطی در شمال استان آذربایجان غربی است. برای این منظور در بازه زمانی اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد سال 1400، نمونهبرداری از پوشش گیاهی در هشت سایت مرتعی با ترکیب پوشش گیاهی مختلف در محدوده شهرستانهای چایپاره و خوی به روش سیستماتیک–تصادفی با استقرار ترانسکت و پلات یک در یک متر مربعی صورت گرفت. در هر یک از سایتهای مرتعی درصد پوشش گونههای مرتعی ثبت شد. عوامل توپوگرافی شامل ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب و جهت جغرافیایی دامنه برای هر سایت ثبت شد. از هر یک از سایتها در پنج نقطه از عمق صفر تا 20 سانتیمتری نمونه خاک برداشت شد و برای اندازهگیری پارامترهای خاکی به آزمایشگاه منتقل شد. نتایج استفاده از آنالیز تطبیقی قوس‌گیری شده نشان داد که اهمیتمحورهابرمبنایمقدارویژه،ازمحور اولبهدوم و سومکاهش مییابد و در نتیجه سهمعمدهتغییراتدر پراکنش گونههای گیاهی، مربوطبهمحوراول و دوماست.نتایج مربوط به آنالیز تطبیقی قوس‌گیری شده(DCA)، نشان داد که مقدار ویژه محور اول (36/0) و محور دوم (23/0) است. بررسی تغییرات پراکنش گونهها بر اثر عوامل خاکی و توپوگرافی، با استفاده از روشخطی آنالیز افزونگی (RDA) انجام شد.نتایج آنالیز افزونگی نشان میدهد چهار محور مجموعاً 83 درصد واریانس تغییرات ترکیب گونهای را توسط عوامل محیطی تبیین میکند و لذا این امر نشان دهنده آن است که پارامترهای مورد بررسی تاثیر مستقیمی را روی پراکنش گونهها دارند ولی چون محور اول بیشترین مقدار (295/0) را دارد و مربوط به پارامترهای مختلف خاک است و این امر نشان دهنده این است که سهم خاک بر روی پراکنش گونه ها در سایتهای مطالعاتی بیشتر از پارامترهای توپوگرافی است.نتایج کلی این بررسی نشان داد که پراکنش گونههای مرتعی در سایتهای مطالعاتی تحت تاثیر توأم عوامل خاکی و توپوگرافی قرار میگیرد. به نظر میرسد هر چه ارتفاع، کربن آلی، رطوبت اشباع، درصد شن و سیلت و رس، شیب و جهت دامنه و کلسیم در سایت مرتعی بیشتر،فراوانی حضور برخی گونهها از قبیلArtemisia fragrans Willd، Antemis koteschyana Boiss،L Cynodon dactylonوCeratocephalus falcatus L.افزایش مییابد و هرچهمقادیر کاتیونهای خاک، هدایت الکتریکی، درصد آهک و اسیدیته خاک کمتر شود، فراوانی برخی گونههای دیگر از قبیل Phlomis olivieri Benth، Teucrium polium L.،Alyssum minutum Schltdl.و Tanacetum polycephalum Sch.Bip در سایتهای مطالعاتی بیشتر میگردد. با استفاده از نتایج این پژوهش تا حدودی شرایط رشد گونههای موجود مشخص شده است و با توجه به این مورد که برخی از گونهها ارزش اقتصادی و دارویی دارند اگر هدف بهرهبردار استفاده از گونهها برای کاربردهای دارویی و اقتصادی تحت شرایط دست کاشت در مناطق مشابه باشد؛ توصیه میشود که به خاک و توپوگرافی منطقه توجه گردد.
Mohammadi-Rad Z, Sheidai-Karkaj E, Mofidi-Chelan M, Younessi-Hamzekhanlu M. Distribution of some important rangeland species under the influence of edaphic and topographic factors (Case study: Northern rangelands of West Azerbaijan Province). PEC 2024; 11 (23) : 13 URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-927-fa.html
محمدی راد زهرا، شیدای کرکج اسماعیل، مفیدی چلان مرتضی، یونسی حمزه خانلو مهدی. پراکنش برخی گونه های مهم مرتعی تحت تأثیر عوامل ادافیکی و توپوگرافی (مطالعه موردی: مراتع شمال استان آذربایجان غربی). حفاظت زیست بوم گیاهان. 1402; 11 (23) :168-182
