سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور ، ghasemiaryan@ut.ac.ir 2- دانشکده تحصیلات تکمیلی محیط زیست 3- بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور 4- استانداری گلستان 5- بخش تحقیقات حفاظت و حمایت، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور 6- بخش تحقیقات منابع طبیعی و آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی 7- مرکز بین‌المللی مدیریت جامع حوزه آبخیز و منابع زیستی
چکیده: (67 مشاهده)
شکاف‌های تحقیقاتی موجود در زمینه معرفی ارزش کالا و خدمات اکوسیستمی بیابان و همچنین عدم تبیین اثربخشی پروژههای مقابله با بیابانزایی از جنبههای مختلف اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی، دیدگاهی سادهانگارانه نسبت به اهمیت آنان در مقایسه با سایر اکوسیستم‌ها پدید آورده است. در همین راستا تحقیق حاضر با هدف تبیین اثربخشی اکولوژیکی – اقتصادی کارکرد تولیدی پروژه های مقابله با بیابانزایی در منطقه سهقله سرایان در استان خراسان جنوبی انجام گرفت. برای این منظور اثربخشی اکولوژیکی، از نظر تغییرات درصد پوشش گیاهی و ارزش اقتصادی کارکرد علوفه تولیدی بررسی گردید. جهت بررسی روند احیا و توسعه پوشش گیاهی از تصاویر سنجش از دوری ماهواره لندست با وضوح 30 در بازه زمانی 1402 تا 1369 و شاخص اصلاح شده پوشش گیاهی تعدیل شده با خاک (MSAVI) استفاده شد. همچنین جهت براورد ارزش اقتصادی کارکرد علوفه تولیدی از روش هدونیک (التذاذی) بهره گرفته شد. اندازهگیری تولید با استفاده از روش دوبل انجام گرفت. برای این هدف تیپهای گیاهی محدوده مطالعاتی مشخص و ضمن تعیین منطقه معرف هر تیپ، تعداد 5 ترانسکت 300 متری به روش تصادفی-سیستماتیک و تعداد 5 پلات در طول هر ترانسکت برداشت گردید. برای برآورد انرژی قابل متابولیسم در ماده خشک قابل هضم (TDN) جهت استخراج رابطه رگرسیون بین TDN نهاده‌های دامی با قیمت، از داده‌های طرح کیفیت علوفه گیاهان مرتعی کشور استفاده گردید. نتایج نشان داد مقدار شاخص MSAVI از 057/0 در سال 1369 به 22/0 در سال 1402 افزایش یافته است. نتایج بررسی تغییرات مکانی نیز نشان داد مقدار شاخص در دوره مورد مطالعه از شمال و شمال غرب به سمت شرق و جنوب شرق محدوده افزایش داشته که ناشی از تاثیر باد غالب منطقه دارد. نتایج ارزشگذاری نشان داد در محدوده مورد مطالعه تعداد 5 تیپ گیاهی با غالبت گونه تاغ استقرار داشته که منجر به تولید 5/1851تن علوفه (تولید سال جاری با احتساب 30 درص حد بهرهبرداری مجاز) در سال میشود. ارزشگذاری اقتصادی کارکرد علوفه تولیدی نیز نشان داد ارزش منطقه مورد مطالعه مبلغ 8/226 میلیارد ریال به میزان هر هکتار 21 میلیون ریال است. به طور کلی مدیریت و بهرهبرداری اصولی از پروژههای مقابله با بیابانزایی با تاکید بر اصل حفاظت از آنها، می تواند در برقراری پیوند منطقی بین اهداف حفاظتی کارشناسان و اهداف معیشتی بهرهبرداران موفق باشد.
Ghasemi Aryan Y, Salajagheh S, Eskandari Damaneh H, Shahraki M, Farashiani E, Yari R et al . Ecological Effectiveness and Economic Value Assessment of Anti-Desertification Projects (Case Study: Se-Qaleh - Sarayan, South Khorasan). PEC 2025; 12 (25) : 15 URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-1003-fa.html
قاسمی آریان یاسر، سلاجقه سوسن، اسکندری دامنه هادی، شهرکی محمدرضا، فراشیانی ابراهیم، یاری رضا و همکاران.. تبیین اثربخشی اکولوژیکی و ارزش اقتصادی کارکرد تولیدی پروژههای مقابله با بیابانزایی (مطالعه موردی منطقه سه‌قلعه - سرایان خراسان جنوبی). حفاظت زیست بوم گیاهان. 1403; 12 (25) :223-236
