استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور ، ghasemiaryan@ut.ac.ir 2- دانشکده تحصیلات تکمیلی محیط زیست 3- ، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران 4- پژوهشگر توسعه روستایی و کارشناس اقتصاد کشاورزی، اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استانداری گلستان، ایران 5- بخش تحقیقات حفاظت و حمایت، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور 6- بخش تحقیقات منابع طبیعی و آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، مشهد، ایران 7- کارشناس مرکز بین‌المللی مدیریت جامع حوزه آبخیز و منابع زیستی، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، تهران، ایران
چکیده: (393 مشاهده)
شکاف‌های تحقیقاتی موجود در زمینه معرفی ارزش کالا و خدمات اکوسیستمی بیابان و همچنین عدم تبیین اثربخشی پروژههای مقابله با بیابانزایی از جنبههای مختلف اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی، دیدگاهی سادهانگارانه نسبت به اهمیت آنان در مقایسه با سایر اکوسیستم‌ها پدید آورده است. در همین راستا تحقیق حاضر با هدف تبیین اثربخشی اکولوژیکی – اقتصادی کارکرد تولیدی پروژههای مقابله با بیابانزایی در منطقه سهقله سرایان در استان خراسان جنوبی انجام گرفت. برای این منظور اثربخشی اکولوژیکی، از نظر تغییرات درصد پوشش گیاهی و ارزش اقتصادی کارکرد علوفه تولیدی بررسی گردید. برای بررسی روند احیا و توسعه پوشش گیاهی از تصاویر سنجش از دور ماهواره لندست با وضوح 30 در بازه زمانی 1369 تا 1402 و شاخص اصلاحشده پوشش گیاهی تعدیلشده با خاک MSAVIاستفاده شد. همچنین برای برآورد ارزش اقتصادی کارکرد علوفه تولیدی از روش هدونیک (التذاذی) بهره گرفته شد. اندازه‌گیری تولید با استفاده از روش دوبل انجام گرفت. برای این هدف تیپ‌های گیاهی محدوده مطالعاتی مشخص و ضمن تعیین منطقه معرف هر تیپ، تعداد 5 ترانسکت 300 متری به روش تصادفی-سیستماتیک و تعداد 5 پلات در طول هر ترانسکت برداشت گردید. برای برآورد انرژی قابل متابولیسم در ماده خشک قابل هضم (TDN) برای استخراج رابطه رگرسیون بین TDNنهاده‌های دامی با قیمت، از داده‌های طرح کیفیت علوفه گیاهان مرتعی کشور استفاده گردید. نتایج نشان داد مقدار شاخص MSAVIاز 057/0 در سال 1369 به 22/0 در سال 1402 افزایش یافته است. نتایج بررسی تغییرات مکانی نیز نشان داد مقدار شاخص در دوره مورد مطالعه از شمال و شمال غرب به سمت شرق و جنوب شرق محدوده افزایش داشته است که ناشی از تاثیر باد غالب منطقه دارد. نتایج ارزشگذاری نشان داد که در محدوده مورد مطالعه تعداد 5 تیپ گیاهی با غالبیت گونه سیاهتاغ استقرار دارند که منجر به تولید 5/1851تن علوفه (تولید سال جاری با احتساب 30 درصد حد بهرهبرداری مجاز) در سال میشود. ارزشگذاری اقتصادی کارکرد علوفه تولیدی نیز نشان داد ارزش منطقه مورد مطالعه مبلغ 8/226 میلیارد ریال به میزان هر هکتار 21 میلیون ریال برای سال 1403 است. بهطورکلی مدیریت و بهرهبرداری اصولی از پروژههای مقابله با بیابانزایی با تاکید بر اصل حفاظت از آنها، میتواند در برقراری پیوند منطقی بین اهداف حفاظتی کارشناسان و اهداف معیشتی بهرهبرداران موفق باشد.
Ghasemi Aryan Y, Salajagheh S, Eskandari Damaneh H, Shahraki M, Farashiani E, Yari R et al . Effectiveness and Economic Valuation of Productive Function in Combat-Desertification Projects (Case Study: Se-Qaleh – Sarayan). PEC 2025; 12 (25) : 15 URL: http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-1003-fa.html
قاسمی آریان یاسر، سلاجقه سوسن، اسکندری دامنه هادی، شهرکی محمدرضا، فراشیانی ابراهیم، یاری رضا و همکاران.. بررسی اثربخشی و ارزش اقتصادی کارکرد تولیدی پروژههای مقابله با بیابانزایی (مطالعه موردی منطقه سه‌قلعه - سرایان). حفاظت زیست بوم گیاهان. 1403; 12 (25) :223-236
