TY - JOUR T1 - Study and Priority Winter Rangeland Degradation via DPSIR Conceptual Model; case study: Shahrood - Semnan province TT - بررسی و اولویت‌بندی عوامل موثر در تخریب مراتع قشلاقی با استفاده از مدل مفهومی DPSIR (مطالعه موردی شهرستان شاهرود – استان سمنان) JF - gnbd-pec JO - gnbd-pec VL - 9 IS - 18 UR - http://pec.gonbad.ac.ir/article-1-719-fa.html Y1 - 2021 SP - 173 EP - 191 KW - Rangeland ecosystem KW - Degredation KW - Conceptual model KW - Management N2 - امروزه یکی از مهمترین موضوعات در نظام مدیریت مراتع ایران، عدم وجود تصویری واضح و شفاف از مهمترین مشکلات موجود در آنهاست. هدف از این مطالعه، بررسی جامع ریشه‌ی مشکلات مراتع قشلاقی از دیدگاه بهره‌برداران و کارشناسان می‌باشد. یکی از پرکاربردترین ابزار ارزیابی و تحلیلی مدل مفهومی DPSIR (نیروی محرکه- فشار- وضعیت- اثر-پاسخ) می‌باشد لذا ابتدا شاخص‌های موثر بر مراتع قشلاقی توسط کارشناسان و بهره­برداران نمره‌دهی سپس اولویت بندی شدند و پس از ساماندهی اطلاعات در مدل به تحلیل اجزای مختلف مولفه‌های موجود پرداخته و برای مدیریت بهتر مراتع پاسخ‌های مناسب به تفکیک اجزای مدل ارائه گردید. نتایج آنالیز پرسشنامه­ها نشان داد اولین عامل نیروی محرکه موثر در این مراتع عامل نیاز به اشتغال و غذا می‌باشد که به طور مستقیم سبب ایجاد عوامل فشاری مانند مشکلات اقتصادی جوامع محلی، افزایش فرسایش و کاهش سطح مراتع می‌شوند. خدمات اکوسیستمی که در اثر این شرایط تحت تاثیر قرار می‌گیرند، خدمات فراهم سازی (تولید علوفه و آب با امتیاز 7/0)، تنظیمی (نگهداشت خاک با 63/0) و فرهنگی (زبایی منظر با 5/0) می‌باشند. نیروی محرکه دوم نیاز آبی و تغییر اقلیم است که عمده فشارهای آن نبود قوانینی مشخص برای برداشت آب همچنین عدم توجه به دانش بومی است و اثر آن بر روی خدمات تنظیمی (کیفیت آب) و خدمات فرهنگی (فرصت‌های آموزشی) است. نیروی محرکه بعدی سکونتگاه‌های انسانی است که عدم دسترسی به سوخت و توسعه معادن از مهم­ترین فشارهای آن است این تاثیرات بر روی خدمات تنظیمی (افزایش فرسایش با امتیاز 63/0)، فرهنگی (زیبایی‌شناسی؛ 32/0) و حمایتی (کاهش تنوع زیستی؛ 53/0) قابل مشاهده است بر این اساس راهکارهای مهم مدیریت مراتع قشلاقی شاهرود آموزش مشاغل جدید و ایجاد معیشت جایگزین است. M3 ER -