مطالعه تغییرات پوشش‌گیاهی در شرایط چرا و عدم چرای دام در رویشگاههای مرتعی، با توجه به نقش آن در برنامه‌‌ریزی‌های احیای مراتع، اهمیت ویژهای دارد. تاثیر قرق در روند تغییرات پوشش گیاهی مراتع طبیعی در منطقه نیمه استپی گمیشان در استان گلستان از سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۸۴ مورد مطالعه قرار گرفت. بدین‌صورت که هر ساله پارامترهای پوشش گیاهی در داخل و خارج قرق در کوادرات‌های ثابت اندازه‌گیری شد. سپس، تولیدگیاهان به روش قطع و توزین با استفاده از کوادرات‌های تصادفی اندازه‌گیری شد. داده‌ها با آزمون Tدر نرم‌افزار MiniTab ۱۵ مقایسه شدند. نتایج نشان داد کل پوشش تاجی و گندمیان دائمی در داخل قرق نسبت به خارج به طور معنی‌دار افزایش یافتند ولی بوته‌ای¬ها، پهن برگان و گراس¬های یکساله کاهش یافتند. افزایش گندمیان دائمی در داخل قرق به علت افزایش گندمی دائمی Puccinella distans بوده، که از گونه‌های کلاس I است. کاهش بوته‌ای‌ها در داخل و خارج قرق به‌علت کاهش گونه بوته‌ای Halocnemum strobilaceum بوده که از گونه‌های کلاس III است. گونه‌های دائمیArtemisia sieberi و Frankenia hirsuta که در سال مبدا قرق وجود نداشتند، در سال‌های بعد مستقر شدند. نتایج مقایسه تولید نشان داد میزان تولید کل و گندمیان دائمی در داخل قرق نسبت به خارج افزایش داشته است. همچنین وضعیت مرتع داخل قرق از متوسط به خوب بهبود یافت.

تحقیق حاضر به منظور بررسی نقش حفاظت مراتع بر روی خصوصیات بانک بذر خاک در مراتع گمیشان واقع در استان گلستان انجام شد. پس از مشخص کردن مناطق معرف در داخل و خارج منطقه قرق با شرایط اکولوژیکی یکسان، در اوایل زمستان نمونه¬برداری شد. در هر منطقه معرف، پنج ترانسکت ۱۰۰ متری و در طول هر ترانسکت ۱۰ پلات ۴ مترمربعی مستقر شدند. برای نمونهبرداری بانک بذر خاک، در مرکز هر یک پلات‌ها، متر مربعی قاب ۲۰×۲۰ سانتی¬متری کار گذاشته، خاک داخل آنها از دو عمق ۵-۰ و ۱۰-۵ سانتی¬متری برداشت شد. نمونه‌های خاک به مدت ۳ ماه در یخچال در دمای ۵-۳ درجه سانتی¬گراد نگهداری شدند. نمونه¬ها پس از تیمار سرما برای کشت به گلخانه منتقل و به روش جوانه‌زنی بررسی شدند. برای بررسی اثر چرا، عمق خاک و اثر متقابل آنها بر تراکم، غنا و تنوع گونه¬ای و تشابه بانک بذر خاک با پوشش روی زمینی از آمدن GLM و مقایسه میانگین¬ها با آزمون LSD انجام شد. نتایج نشان دادند که تراکم، غنا، تنوع گونه¬ای و تشابه بانک بذر خاک با پوشش روی زمینی در منطقه حفاظت شده به طور معنی¬داری (۰۱/۰>P) بیشتر از منطقه چرا شده بود. همچنین نتایج آنالیز آماری نشان داد که تراکم، غنا، تنوع گونه¬ای و تشابه بانک بذر خاک با پوشش روی زمینی در عمق ۵-۰ از لحاظ معنی¬داری بیشتر از عمق ۱۰-۵ سانتی¬متری بود.

یکی از اهداف بلندمدت مدیریت در اکوسیستم¬های طبیعی حفظ تنوع¬گونه¬ای می¬باشد. با توجه به اهمیت ارزیابی و پایش تنوع گونه¬ای در پی¬بردن به نحوه مدیریت اعمال¬شده، هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر قرق و چرای شدید بر تنوع گونه¬ای ذخیرگاه ژنتیکی ترشیزوک و مراتع خادم¬آباد باغستان شهرستان فردوس می¬باشد. در منطقه معرف هر رویشگاه ۴ ترانسکت ۱۰۰ متری مستقر و نمونه¬برداری در امتداد ترانسکت و در پلات¬های یک متر¬مربعی بصورت تصادفی- سیستماتیک انجام شد. اولین پلات یک مترمربعی به‌صورت تصادفی و سایر پلات¬ها با فاصله ۲۰ متر از یکدیگر و در نهایت ¬نمونه¬برداری در امتداد ۴ ترانسکت و در ۲۰ پلات یک مترمربعی صورت پذیرفت. در تمامی پلات¬ها تراکم و درصد پوشش تمامی گونه¬های موجود، اندازه¬گیری شد. با غنای¬گونه-ای، شاخص¬های یکنواختی و غالبیت گونه¬ای محاسبه شد. همچنین برای بررسی معنی¬داری و عدم معنی¬داری شاخص یکنواختی شانون-وینر از آزمون T-student استفاده شد. غنای گونه¬ای در ذخیرگاه ژنتیکی ترشیزوک ۲۰ گونه و در مراتع خادم¬آباد باغستان ۱۰ گونه برآورد گردید. نتایج نشان داد که شاخص شانون-وینر تنوع گونه¬ای در ذخیرگاه حفاظت¬شده ژنتیکی ترشیزوک ۳/۷۰۴ و در مراتع خادم¬آباد باغستان ۱/۹۲۸ و دارای اختلاف معنی¬دار می¬باشد (۰,۰۰۵>P). قرق و حفاظت باعث افزایش تنوع گونه¬ای و در نتیجه، حضور متعادل و زیاد گونه¬ها با دامنه‌های اکولوژیک متغیر، از پایداری اکولوژیکی بیشتری در مقابل عرصه تحت چرا برخوردار است.

     اعمال مدیریت صحیح و کارآمد اکوسیستم­های مرتعی مستلزم داشتن اطلاعات کافی از میزان شدت چرا و تأثیر آن بر ویژگی­های مختلف گونه­های گیاهی موجود در مراتع است. این مطالعه به منظور مقایسۀ سه نوع مدیریت قرق، چرای متوسط و چرای شدید در مرتع قشلاقی چقاکدو انجام شد. نمونه­برداری به روش سیستماتیک-  تصادفی در هر رویشگاه چرایی انجام شد. در هر رویشگاه چرایی سه ترانسکت ۱۰۰ متری بطور تصادفی مستقر و در طول هر ترانسکت، ۱۰ پلات یک متر مربعی با فاصله ۱۰ متر از هم قرار داده شدند.    ویژگی­های مورد بررسی شامل تولید، درصد پوشش، فرم­های رویشی (گندمیان، پهن­برگان و بوته­ای­ها)، شکل­های زیستی (کاموفیت­ها، همی­کریپتوفیت­ها، تروفیت­ها و کریپتوفیت­ها)، خوشخوراکی گونه­ها (کلاس I (خوشخوراک)، کلاس II (مطلوب) و کلاس III (غیرخوشخوراک))، شاخص­های غنا (مارگالف و منهنیک) و تنوع (شانون-  وینر و سیمپسون) بود. تجزیه داده­ها در محیط SPSS_۲۰ انجام شد. مقایسۀ ویژگی­های ترکیب گیاهی و شاخص­های تنوع و غنا بین رویشگاه­های با شدت­های چرایی مختلف توسط آزمون دانکن صورت پذیرفت. نتایج حاصل از محاسبۀ شاخص­های تنوع و غنا نشان داد که مقدار عددی این شاخص­ها در رویشگاه قرق بیشترین مقدار و در رویشگاه با چرای شدید کمترین مقدار را دارد. آزمون آماری دانکن نیز معنی­دار بودن اختلاف بین این سه رویشگاه را از لحاظ تفاوت در میزان تنوع در سطح آماری یک درصد به اثبات رساند. ویژگی­های رویشگاه قرق شامل؛ همی­کریپتوفیت­ها و کریپتوفیت­ها، گیاهان کلاس I، گندمیان چندساله و فورب­ها است. همچنین ویژگی­های رویشگاه چرای متوسط شامل؛ وفور گیاهان کلاس II بود و ویژگی­های رویشگاه چرای شدید نیز شامل؛ گندمیان یکساله، تروفیت­ها، بوته­ای­ها و گیاهان کلاس III بود. به طور کلی چرای شدید دام باعث کاهش غنا و تنوع گونه­ای شده است، بنابراین به دلیل تأثیر منفی بر پایداری اکوسیستم، توجه مدیران مرتع را می­طلبد.

<span style="line-height: ۱۵۰%; font-family: " b="" nazanin";="" font-size:="" ۱۰pt;="" mso-ascii-font-family:="" "times="" new="" roman";="" mso-hansi-font-family:="" roman";"="" lang="FA">

با توجه به نقش مدیریت اکوسیستم‌های مرتعی بر عناصر غذایی، تحقیق حاضر در راستای بررسی ارتباط عناصر غذایی خاک و گیاه در مدیریت‌های مختلف چرایی و آگاهی از شرایط تغییرات آن‌ها در مراتع لاسوره واقع در استان لرستان انجام شد. برای این منظور پس از شناسایی و تعیین حدود منطقه، مدیریت‌های چرایی شامل چرای آزاد، قرق کوتاه­مدت (یک­ساله) و میان­مدت (پنج­ساله) با بازدیدهای میدانی تعیین شد. با استفاده از روش سیستماتیک-تصادفی و به کمک دو ترانسکت ۱۰۰ متری و ۱۰ پلات یک مترمربعی در هر تیپ گیاهی اقدام به نمونه­برداری شد. پس از تعیین گونه­های غالب، براساس درصد تاج پوشش در پلات­ها، نمونه­برداری از آن‌ها انجام شد. همچنین در هر پلات، نمونه‌برداری از خاک پای گونه‌های غالب، با توجه به متوسط عمق نفوذ ریشه در خاک، صورت گرفت. سپس خصوصیات خاک و گیاه از قبیل نیتروژن، فسفر و پتاسیم در آزمایشگاه اندازه‌گیری شد. در نهایت داده‌های جمع‌آوری­شده به کمک نرم­افزار SPSS ۲۰ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای این منظور آنالیز واریانس و مقایسه میانگین‌ها (آزمون توکی) مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که گونه­ها و تیمارهای چرایی بر روی غلظت هر سه عنصر غذایی اثر معنی‌دار (در سطح ۵ درصد) دارند ولی اثر متقابل گونه و تیمار بر عناصر غذایی فقط برای عنصر فسفر تغییرات معنی‌دار (در سطح ۵ درصد) از خود نشان داد. همچنین از تیمار چرا به قرق یک­ساله و سپس پنج­ساله میزان عناصر افزایش معنی­دار داشته است ولی در مورد خاک، تنها اثر قرق طولانی­تر (پنج­ساله) موجب افزایش معنی­دار عناصر غذایی شده و در قرق یک­ساله اختلاف معنی­دار با چرا مشاهده نشده است.