:: دوره 8، شماره 16 - ( بهار و تابستان 1399 ) ::
جلد 8 شماره 16 صفحات 36-15 برگشت به فهرست نسخه ها
پهنه بندی مرتع برای چرای مشترک گوسفند و بز در حوزه آبخیز درمیان (استان خراسان جنوبی)
وحیده عبداللهی1 ، حسین ارزانی* ، محمدعلی زارع چاهوکی3 ، سیدحمید موحد محمدی4 ، غلامرضا هادربادی5
1- دانشکده‌ی منابع طبیعی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج
دانشکده‌ی منابع طبیعی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران ، harzani@ut.ac.ir
3- دانشکده منابع طبیعی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران
4- دانشکده‌ ی اقتصاد و توسعه کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج
5- آموزش و ترویج کشاورزی، تهران
چکیده:   (3463 مشاهده)
با توجه به وضعیت ضعیف اکثر مراتع ایران، ارزیابی قابلیت اراضی مرتعی و تعیین شایستگی برای بهره­برداری مستمر و بهینه ضروری به نظر می­رسد. بدین منظور این تحقیق با هدف بررسی تناسب مرتع برای چرای گوسفند و بز با استفاده از روش فائو و GIS انجام شد؛ بنابراین سه معیار پوشش گیاهی، آب‌وخاک موردمطالعه قرار گرفت. خصوصیات پوشش با چهار ترانسکت 200 متری و پلات­های 2 مترمربعی اندازه­گیری گردید. موقعیت و موجودی منابع آب ثبت و کیفیت آن‌ها (EC و TDS) اندازه­گیری شد. برای تعیین فرسایش خاک نیز از روش MPSIAC استفاده گردید. با تلفیق لایه­های مختلف حاصل از معیارها مدل نهایی شایستگی برای چرای مشترک تهیه شد. نتایج مدل نهایی شایستگی نشان داد که 11/7810 هکتار (5/61 درصد) از اراضی مرتعی دارای شایستگی اندک (S3) و 16/4899 هکتار (5/38 درصد) فاقد شایستگی (N) برای چرای مشترک گوسفند و بز هستند. مهم­ترین عوامل محدودکننده شایستگی معیار پوشش گیاهی بخصوص پایین بودن میزان علوفه قابل‌استفاده و همچنین فرسایش خاک تشخیص داده شد؛ اما وجود منابع آب فراوان و همچنین کمیت و کیفیت قابل‌قبول از نقاط مثبت منطقه برای چرای دام محسوب می­شود؛ بنابراین با توجه به طبقات شایستگی پایین در منطقه لازم است برنامه­های مدیریت دام به­طور کامل و با دقت بیشتر صورت گیرد تا امکان افزایش گونه­های خوش‌خوراک فراهم گردد. ضمن اینکه برای جبران درآمد مرتع‌داران توصیه می­شود سایر ظرفیت­های مراتع منطقه از قبیل بهره­برداری از محصولات فرعی، گردشگری و از همه مهم­تر زنبورداری به­عنوان معیشت­های تکمیلی موردتوجه جدی قرار گیرد.
واژه‌های کلیدی: تناسب مرتع، چرای مشترک، فائو، GIS، خراسان جنوبی
متن کامل [PDF 425 kb]   (572 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1398/5/24 | پذیرش: 1398/12/17 | انتشار: 1399/6/31
فهرست منابع
1. احمدي، ح. 1390. ژئومرفولوژي کاربردي (فرسایش آبی)، جلد اول، انتشارات دانشگاه تهران، 688 صفحه.
2. ارزاني، ح. 1387. دستورالعمل تعيين معيارها و شاخص¬هاي ارزيابي شايستگي مرتع، سازمان جنگل¬ها، مراتع و آبخيزداري کشور، 32 صفحه.
3. ارزانی، ح. 1390. کیفیت علوفه و نیاز روزانه دام چراکننده از مرتع، انتشارات دانشگاه تهران، 278 صفحه.
4. ارزانی، ح.، برخوری، س.، معتمدی، ج.،آذرنیوند، ح. 1389. معادل واحد دامی و نیاز روزانه گوسفند نژاد بلوچی چراکننده در مراتع قشلاقی جنوب استان کرمان (حوزه آبریز هلیل¬رود)، مجله علوم دامی ایران، 41 (4): 351-362.
5. ارزانی، ح.، بی¬نیاز، م.، رحیمی، م.، طویلی، ع.،آذرنیوند، ح. 1397. بررسی شایستگی منابع آب در مرتع جهت چرای گاو (مطالعه موردی منطقه سرخ¬آباد مازندران)، هفتمین کنفرانس ملی مرتع و مرتعداری ایران.
6. ارزاني، ح.، معتمدي، ج.، زارع چاهوکي، م.ع. 1392. مقادير شاخص¬هاي کيفيت علوفه گياهان مرتعي کشور در مراحل مختلف رشد. وزارت جهاد کشاورزي، سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري کشور. 101 صفحه.
7. ارزاني، ح.، يوسفي، ش.، جعفري، م.، فرحپور، م. 1384. مدل تعيين شايستگي مراتع براي چراي گوسفند با استفاده از GIS مطالعه موردي منطقه طالقان، مجله محيط¬شناسي، 37: 59-68.
8. اژدری، غ.، ارزانی، ح.، طویلی، ع.، فقهی، ج. 1388. تعیین معیارهای میزان بهره¬برداری در تیپ¬های مختلف مراتع طالقان، نشریه مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، 62 (3): 329-340.
9. اميري، ف.، ارزاني، ح. 1392. مدل شايستگي استفاده مشترک گوسفند و بز از مراتع، فصلنامه علمي-پژوهشي تحقيقات مرتع و بيابان ايران، 20 (1): 50-71.
10. جلورو، ح.، روحي¬مقدم، ع.، معماريان، ه. 1394. تعيين مدل شايستگي مرتع براي چراي گوسفند با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (مطالعه موردي: حوزه آبخيز باقران)، فصلنامه اکوسيستم¬هاي طبيعي ايران، 6 (4): 69-81.
11. جوادي، س. الف.، اسدپور، ع.، ارزاني، ح. 1389. طبقه¬بندي شايستگي مرتع براي چراي بز با استفاده از GIS، فصلنامه علمي تحقيقات منابع طبيعي تجديدشونده، پيش¬شماره اول، 13-30.
12. دفتر فني مرتع. 1361. کد گياهان مرتعي ايران، انتشارات سازمان جنگل¬ها و مراتع کشور، نشريه شماره 24، 54 صفحه.
13. رضايي، م.، ارزانی، ح.، آذرنیوند، ح.، نجفی شبانکاره، ک.، مهدوی، ر. 1396. ارزیابی توان مراتع خشک و نیمه¬خشک برای استفاده گردشگری در هرمزگان، نشریه مرتع، 11 (1): 73-82.
14. رفاهي، ح. 1385. فرسايش آبي و کنترل آن، انتشارات دانشگاه تهران، 671 صفحه.
15. سنايي، ا.، ارزاني، ح.، طويلي، ع.، فرحپور، م. 1394. ارزيابي تعيين شايستگي مرتع براي چراي گوسفند بر اساس دستورالعمل (MSSG) (مطالعه موردي: طالقان مياني)، فصلنامه تحقيقات مرتع و بيابان ايران، 22 (2): 275-288.
16. سيروسي، ح.، حشمتي، غ.،سلمان ماهيني، ع. 1397. تعيين تناسب مرتع براي چراي دام با استفاده از مدل ارزيابي چندمعياره (مطالعه موردي: مراتع منطقه حفاظت¬شده جهان¬نما)، نشريه علمي پژوهشي مرتع، 12 (2): 180-195.
17. شیدای کرکج، ا.، معتمدی، ج.، علیلو، ف.،سیروسی، ح. 1395. نقش مدیریت چرای دام بر خصوصیات پوشش گیاهی در مراتع ییلاقی چهار باغ استان گلستان، مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران، 69 (4): 949-961.
18. عليزاده، ا.، ارزاني، ح.، آذرنيوند، ح.، مهاجري، ع.، کابلي، ح. 1390. ارائه مدل طبقه¬بندي شايستگي مرتع براي چراي بز با استفاده از GIS (حوزه قره آقاچ سميرم)، مجله تحقيقات مرتع و بيابان ايران، 18 (3): 353-371.
19. قاسمي آريان، ي.، آذرنيوند، ح.، مقيمي¬نژاد، ف.، جعفري، م.، فيله¬کش، ا.، 1393. مدل طبقه¬بندي شايستگي مراتع سبزوار براي چراي گوسفند، فصلنامه علمي- پژوهشي تحقيقات مرتع و بيابان ايران، 21 (3): 394- 408.
20. گويلي، ا.، وهابي، م.، ارزاني، ح.، قصرياني، ف. 1390. ارزيابي شايستگي توليد در مراتع با استفاده از سيستم¬هاي اطلاعات جغرافيايي (مطالعه موردي: منطقه فريدونشهر، اصفهان)، مجله کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبيعي، 2 (1) 1: 63-77.
21. معتمدی، ج.، ارزانی، ح.، شیدای کرکج، ا. 1397. قابلیت دستورالعمل طبقه¬بندی شایستگی مرتع برای چرای گوسفند (مطالعه موردی: مراتع کوهستانی امام¬کندی ارومیه)، نشریه سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 9 (3): 33-52.
22. مقدم، م. 1388. مرتع و مرتعداري، چاپ ششم، انتشارات دانشگاه تهران، 470 صفحه.
23. موقري، م.، 1392. تعيين معيارها و شاخص¬هاي استفاده جندمنظوره و پايدار از مراتع (مطالعه موردي: مراتع لاسم هراز)، پايان¬نامه دکتري مرتعداري، پرديس کشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه تهران، 404 صفحه.
24. میردامادی، س.م.، علیزاده فرد، م.، علیمرادیان، پ. 1389. بررسی رابطه بین مشارکت مردم و پیامدهای اجتماعی-اقتصادی در طرح حبله¬رود (مطالعه موردی: استان تهران)، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 2 (4): 557-564.
25. نجفی، ب.، شیروانیان، ع.، حق¬شناس، ت. 1387. عوامل موثر بر عدم تعادل دام و مرتع در استان فارس: مطالعه موردی مراتع کوه¬نمک شهرستان داراب، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 19 (45): 673-683.
26. هاجکینسون، ک.، گرایس، ا. 1395. مراتع جهان، پیشرفت¬ها و چشم¬انداز آینده. ارزانی، ح.، برهانی، م.، چاره¬ساز، ن.، تهران، انتشارات نشر پونه، 365 صفحه.
27. هدایتی¬زاده، ر.، فرزادمهر، ج.، دیانتی، ق.، حسینعلی¬زاده، م. 1387. ارزیابی شایستگی مراتع غرب بیرجند برای چرای شتر، نشریه مرتع، 4: 385-401.


XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 8، شماره 16 - ( بهار و تابستان 1399 ) برگشت به فهرست نسخه ها