:: دوره 6، شماره 13 - ( پاییز و زمستان 1397 ) ::
جلد 6 شماره 13 صفحات 120-91 برگشت به فهرست نسخه ها
مدل‌سازی پراکنش گیاهان دارویی Thymus kotschyanus Boiss وAchillea millefolium با روش تحلیل آشیان بوم‌شناختی و رگرسیون لوجستیک
بهاره بهمنش* ، عصمت طبسی ، اکبر فخیره ، لیلا خلاصی اهوازی
دانشگاه گنبد کاووس ، behmanesh@gonbad.ac.ir
چکیده:   (4186 مشاهده)
    شناخت عواملی که بر استقرار و پراکنش گیاهان دارویی تأثیرگذارند به‌منظور شناسایی، کشت و اهلی کردن آن‌ها در جهت کاهش فشار به منابع طبیعی و حفاظت از منابع ژنتیکی، ضروری به نظر می‌رسد، لذا این تحقیق به‌منظور مدل‌سازی پراکنش مهم­ترین گیاهان دارویی منطقه چهارباغ استان گلستان صورت گرفت. پس از بازدید عرصه موردمطالعه و با توجه به نقشه پوشش گیاهی منطقه، چهار تیپ رویشی انتخاب شد و در هر تیپ سه عدد ترانسکت 50 متری در نظر گرفته شد که در امتداد هر ترانسکت 10 پلات یک مترمربعی به روش تصادفی-سیستماتیک، مستقر و از ابتدا و انتهای هر ترانسکت نمونه خاک از عمق 30-0 برداشت شد. موقعیت تمام نقاط نمونه‌برداری نیز ثبت شد. پارامترهای بافت خاک، هدایت الکتریکی، ماده آلی، میزان اسیدیته، درصد ازت و رطوبت اشباع اندازه‌گیری و شیب، جهت شیب و ارتفاع  ثبت شد. به‌منظور مدل‌سازی از روش تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک و رگرسیون لوجستیک استفاده شد. ابتدا نقشه عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش پوشش گیاهی، شامل نقشه عوامل فیزیوگرافی با استفاده ازمدل رقومی ارتفاع و نقشه خصوصیات خاک با استفاده از روش‌های میانیابی (روش کریجینگ، میانگین متحرک وزن‌دار نااریب و میانگین متحرک وزن‌دار نرمال) تهیه شد. دو گونه Thymus kotchyanus Boiss و   Achillea millefolium به‌عنوان مهم­ترین گونه‌های دارویی منطقه مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفتند. نتایج نشان داد که براساس روش ENFA مهم­ترین عامل در تعیین مطلوبیت زیستگاه بومادران عامل ارتفاع، بافت خاک و رطوبت اشباع بوده ولی در گونه آویشن، ارتفاع از سطح دریا و بافت خاک جزء عوامل مؤثر نشان داده شدند. همچنین بر اساس روش رگرسیون لوجستیک، حضور گونه آویشن با ارتفاع دارای رابطه مستقیم و با هدایت الکتریکی رابطه عکس داشت. گونه بومادران نیز  با ارتفاع رابطه عکس و با درصد رطوبت اشباع رابطه مستقیم نشان داد. به‌منظور تطابق نقشه‌های تهیه‌شده با نقشه‌ واقعی پوشش گیاهی از ضریب کاپا استفاده شد. درروش رگرسیون لوجستیک ضریب کاپا برای گونه آویشن 57/0 و بومادران 63/0 محاسبه شد. در صورتیکه درروش ENFA ضریب کاپای محاسبه‌شده برای گونه آویشن 67/0 و بومادران 75/0 به‌دست‌آمده آمد؛ که نتایج بیانگر این است که روش ENFA دارای دقت بیشتری نسبت به روش رگرسیون لوجستیک می‌باشد. 
واژه‌های کلیدی: گیاهان دارویی، مدلسازی، آشیان بومشناختی، رگرسیون لوجستیک، چهارباغ
متن کامل [PDF 803 kb]   (1653 دریافت)    
نوع مطالعه: كاربردي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1396/8/7 | پذیرش: 1397/1/28 | انتشار: 1398/2/13
فهرست منابع
1. آقاعلیخوانی، م.، قوشچی، ف. 1384. بوم شناسی گیاهی کاربردی (ترجمه). انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین. 217 صفحه.
2. بهمنش، ب. 1385. بررسی اثر برخی عوامل محیطی بر پراکنش گیاهان دارویی (مطالعه موردی: مراتع چهارباغ استان گلستان). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 96 صفحه.
3. بهمنش، ب.، حشمتی، غ.، باغانی، م.1387. تعیین تنوع گونه¬ای گیاهان دارویی مراتع کوهستانی چهارباغ استان گلستان. مجله مرتع، 2(2): 150-141.
4. پیری صحراگرد، ح.، زارع چاهوکی، م.ع.، آذرنیوند، ح. 1393. مدل¬سازی پراکنش گونه¬های گیاهی در مراتع غرب حوض سلطان استان قم با روش رگرسیون لجستیک. نشریه مرتعداری. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 1(1): 113-94.
5. تقی پور، علی. 1384. اثر عولامل محیطی بر روی پراکنش گیاهان مرتعی مراتع هزارجریب بهشهر (مطالعه موردی: روستای سرخ گریوه). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
6. جمزاد، ز. 1373. آویشن. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، 15 صفحه.
7. خلاصی اهوازی، ل.، زارع چاهوکی، م.ع.، آذرنیوند، ح.، سلطانی گرد فرامرزی، م. 1390. مدل¬سازی مطلوبیت رویشگاه C.A.M. (L.) Eurotia ceratoides با کاربرد روش تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی (ENFA) در مراتع شمال شرق سمنان، نشریه مرتع، 5(4): 372-362.
8. خلاصی اهوازی، ل.، زارع چاهوکی، م.ع.، حسینی، س.ز .1394. مدل سازی پراکنش جغرافیایی رویشگاه گونه های Artemisia aucheri و Artemisia sieberi براساس روش های مبتنی بر حضور (MaxEnt و ENFA). مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده، 19: 73-57.
9. روشندل، ل. 1391. بررسی خصوصیات رویشگاه و پراکنش گونه¬های تیموس در ایران (فارس)، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع.
10. زارع چاهوکی، م.ع.، جعفری، م.، آذرنیوند، ح.، مقدم، م. ر.، فرحپور، م.، شفیع زاده نصرآبادی، م. 1385. کاربرد روش رگرسیون لجستیک در بررسی رابطه حضور گونه¬های گیاهی با عوامل محیطی در مراتع پشتکوه استان یزد. مجله پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، 76: 143-136.
11. زارع گاریزی، آ.، بردی شیخ، و.، سعدالدین، ا.، سلمان ماهینی، ع.ر. 1391. کاربرد روش رگرسیون لجستیک در مدل¬سازی الگوی مکانی احتمال تغییر پوشش گیاهی (مطالعه موردی: آبخیز چهل چای استان گلستان). فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی دانشگاه آزاد واحد اهر، 37: 68-55.
12. زرگری، ع. 1360. گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول
13. زرگری، ع. 1375. گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران، جلد دوم
14. ساکی، م.، ترکش، م.، بصیری، م.، وهابی، م.ر. 1391. کاربرد مدل رگرسیون لجستیک درختی در تعیین رویشگاه بالقوه گونه گیاهی گون زرد Astragalus verus. اکولوژی کاربردی، 1(2): 37-27.
15. سالاردینی، ع.ا. 1391. حاصلخیزی خاک. انتشارات دانشگاه تهران. 434 صفحه.
16. سنگونی، ح.، کریم¬زاده، ح. ر.، وهابی، م. ر.، ترکش اصفهانی، م. 1390. تعیین رویشگاه بالقوه گون سفید (Astragalus gossypinus Fischer ) در منطقه غرب اصفهان با تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک. مجله کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی، 3(2).
17. صفایی، م.، ترکش اصفهانی، م.، بصیری، م.، بشری، م. 1392. تهیه نقشه رویشگاه پتانسیل گونه Astragalus verrus Olivier با استفاده از روش رگرسیون لجستیک. فصلنامه علمی – پژوهشی خشک بوم، 3(1).
18. غلامی، ب. 1391. بررسی خصوصیات رویشگاه¬ها و پراکنش گونه¬های مختلف تیموس در ایران(خراسان). مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع.
19. فهیمی¬پور،ا.، زارع چاهوکی، م. ع.، طویلی، ع.، جعفری، م. 1389. بررسی عوامل محیطی مؤثر بر تغییرات تنوع گونه¬ای در مراتع طالقان میانی. نشریه پژوهش و سازندگی، 87.
20. قنبری، م.، سوری، م.ک.، امیدبیگی، ر.، هداوندی میرزایی، ح. 1393. بررسی برخی خصوصیات بوم شناختی، ریختی و میزان اسانس بومادران هزاربرگ (Achillea millefolium L.) در منطقه آذربایجان شرقی، نشریه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 30 (5): 692-701.
21. کامرانی، ک. 1383. تأثیر عوامل اقتصادی و اجتماعی در مدیریت مراتع چهارباغ استان سمنان، شهرستان شاهرود. پایان¬نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
22. گروه احیاء و توسعه گیاهان دارویی و صنعتی دفتر امور منابع جنگلی . 1388. آویشن. مجموعه علمی ترویجی گیاهان دارویی- صنعتی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، ص24.
23. مدرس گرجی، ه.، پیرباوقار، م.، قهرمانی، ل. 1392. مدل¬سازی پراکنش تیپ¬های جنگلی با استفاده ازرگرسیون لجستیک در جنگلهای آرمرده بانه. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 21(4): 642-629.
24. مظفریان، و. 1375. فرهنگ نامهای گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر.
25. مقصودلونژاد، م. 1389. آنالیز کمی و کیفی توده ارس ناحیه چهارباغ با استفاده ازGIS و آنالیز زمین. پایان¬نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
26. ملکی نجف آبادی، ع.، سفیانیان، ر.، راهداری، و. 1389. برری تغییرات بوم¬شناسی منظر در پناهگاه حیات وحش موته با استفاده از سامانه¬های اطلاعات جغرافیایی( GIS). نشره محیط زیست طبیعی( منابع طبیعی)، 63( 4): 387-373.

XML   English Abstract   Print

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 6، شماره 13 - ( پاییز و زمستان 1397 ) برگشت به فهرست نسخه ها